Món xôi ngũ sắc là đặc sản vùng cao của đồng bào dân tộc Tày tại Tuyên Quang. Đây cũng là món ngon mà để đón chào một năm mới mà người dân thường nấu vào cuối năm. Trong món xôi ngũ sắc của người Tày mang nhiều tầng lớp ý nghĩa. Cũng Foodshownw khám phá sự độc đáo trong món ăn này cũng như cách làm như thế nào nhé!
Độc đáo trong món xôi ngũ sắc của người Tày
Người Tày phân bố rộng rãi trên cả nước và hầu hết sinh sống tại các vùng núi cao. Họ có chữ viết riêng và có truyền thống văn hóa lâu đời. So với các dân tộc ở vùng cao khác, họ cũng có điều kiện kinh tế phát triển hơn. Những nét đặc sắc về văn hóa của người Tày không chỉ thể hiện những bài ca, tiếng hát dân gian, trong các lễ hội làng. Mà sự độc đáo đó còn trong cả những nét văn hoá ẩm thực phong phú. Một trong những đặc sản nổi bật của họ chính là xôi ngũ sắc
Gọi là xôi ngũ sắc vì món xôi này có 5 màu sắc khác nhau: xanh, đỏ, tím, vàng, trắng. Nguyên liệu chính làm nên món xôi ngũ sắc là gạo nếp thơm dẻo, được nhuộm màu bằng cách trộn đều cùng các loại lá cây rừng. Tùy thuộc vào mỗi cách pha chế và các loại lá để tạo ra 5 màu sắc khác nhau. Thành phẩm là món xôi không chỉ mang hương vị thơm ngon, hấp dẫn mà còn độc đáo về hình thức.
Từ những ngày đầu, món xôi ngũ sắc của người Tày được nhuộm màu bằng màu của các loại lá cây. Màu đỏ được nhuộm từ cây mồng tơi lá đỏ, lá cây chắm ché hoặc vỏ cây vàng đỏ. Màu đen nhuộm từ cây chắm ché tím hoặc lá cây sau sau. Màu xanh nhuộm từ lá dứa hoặc lá gừng. Màu vàng nhuộm từ cây hoa “Bjoóc phón” – loại cây mọc tự nhiên phổ biến trong rừng nơi núi cao.
Tuy nhiên ngày nay, xôi ngũ sắc của người Tày được phổ biến rộng rãi khắp các miền đồng bằng khác. Người ta đã biến tấu nhiều màu từ các loại thực phẩm khác nhau.
Bài viết cùng chuyên mục: “Cách làm xôi gấc 3 tầng dẻo thơm cũng giao thừa ngày Tết“
Ý nghĩa của món xôi ngũ sắc
Xôi ngũ sắc của người Tày bắt nguồn từ quan niệm ngũ hành kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Trắng tượng trưng cho kim, xanh tượng trưng cho mộc, đen tượng trưng thuỷ, đỏ tượng trưng cho hỏa và vàng tượng trưng cho thổ. Người ta quan niệm rằng sự đầy đủ của ngũ hành làm nên sự tươi tốt của Thiên – Địa – Nhân.Với người Tày, thói quen ăn xôi ngũ sắc trong các ngày cưới hỏi, cúng giỗ, tân gia hay các ngày lễ, tết. Món ăn thể hiện sự tôn kính đối với trời, đất, nước, thần linh, tổ tiên, cha mẹ. Với mong muốn mong muốn vươn tới sự trọn vẹn, gia đình no đủ, hạnh phúc, gặp nhiều điều may mắn, tốt lành, làm ăn phát đạt.
Bên cạnh đó, xôi ngũ sắc cũng là niềm tự hào của chị em phụ nữ Tày. Bởi nó thể hiện sự đảm đang, khéo léo của họ.
Đọc thêm: “Khám phá mâm cỗ ngày Tết miền Nam có gì? Top 9 món ăn không thể thiếu trong ngày Tết“
Cách làm xôi ngũ sắc của người Tày
Xôi ngũ sắc không chỉ đẹp mắt mà còn mang đến hương vị thơm ngon. Nhiều người nghĩ rằng sẽ rất phức tạp để làm được món xôi ngũ sắc này. Tuy nhiên món ngon độc đáo này lại không quá khó làm như nhiều người vẫn nghĩ. Dưới đây là cách giúp bạn trổ tài nấu chuẩn món xôi ngũ sắc của người Tày đẹp, ngon nhất.
Xem thêm: “Tự làm xôi lá nếp ở nhà với nồi cơm điện đơn giản“
Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu làm Xôi ngũ sắc của người Tày
- 1kg Gạo nếp 1 kg
- 100gram Lá cẩm
- 100gram Lá dứa
- ½ quả Gấc (khoảng 700g)
- 100gram Nghệ tươi
- 400gram Nước cốt dừa
- 500ml Rượu trắng
Bước 2: Sơ chế nguyên liệu làm món xôi ngũ sắc của người Tày
Vo sạch gạo nếp rồi đem ngâm trong nước cho gạo nở ra. Ngâm khoảng 3 tiếng đồng hồ.
Rửa sạch nghệ tươi, cạo bỏ vỏ và đem giã nhuyễn. Sau đó đổ thêm vào 1 lít nước sạch để lọc lấy nước nghệ rồi gặn bỏ bã đi.
Lá cẩm rửa sạch rồi đem cắt khúc. Sau đó cho vào nồi với 1 lít nước lọc, đun với lửa nhỏ trong khoảng 15 phút. Lúc này, nước sẽ phai ra màu tím của lá cẩm. Lọc lấy phần nước màu tím rồi bỏ lá đi.
Lá dứa cũng rửa sạch và cắt nhỏ bỏ vào máy xay sinh tố. Đổ 1 lít nước lọc vào máy xay sinh tố rồi xay thật nhuyễn. Lọc lấy nước cốt màu xanh qua rây rồi bỏ phần bã đi.
Đối với gấc, thêm một chút rượu trắng vào thịt gấc và dùng tay đeo bao nilong bóp thật kỹ. Đến khi phần thịt gấc tách hết ra khỏi hạt thì bỏ hạt gấc đi.
Bước 3: Hấp xôi ngũ sắc
Chia phần gạo nếp đã ngâm trước đó làm 5 phần bằng nhau. Cho mỗi phần ngâm với một loại nước màu đã chuẩn bị (nước lá dứa, nước nghệ, nước lá cẩm). Đồng thời trộn thêm 1/2 thìa cà phê muối và 1/2 thìa cà phê đường vào mỗi phần. Để ngâm trong khoảng 2 giờ, gạo sẽ ngấm nước màu và thu được 3 loại màu xanh, vàng, tím đẹp mắt.
Một phần nữa cũng trộn với ½ thìa cà phê muối và phần thịt gấc đã chuẩn bị. Phần gạo cuối cùng giữ nguyên không tạo màu, chỉ trộn với ½ thìa cà phê muối.
Sau khi ngâm, với gạo ra rổ cho ráo nước rồi đem gạo nếp vào nồi đồ xôi. Ban đầu đun với lửa lớn để hạt gạo nếp được nở chín đều. 30 phút sau xới tơi các phần xôi bằng đũa. Nếu thấy xôi hơi khô thì có thể rưới thêm chút nước lên trên. Tiếp tục hấp cho đến khi xôi chín mềm thì tắt bếp.
=> Cách thổi xôi hoa đậu biếc dẻo mềm, thơm ngon đến miếng cuối cùng
Thành phẩm
Món xôi ngũ sắc dẻo thơm ăn với muối vừng rất là tuyệt vời. Có thể thêm nước cốt dừa lúc hấp để tạo vị béo ngậy và mùi thơm đậm đà hơn!
Biến tấu món Xôi ngũ sắc của người Tày
Ngày này, để phù hợp với khẩu vị và nhu cầu của nhiều người, người ta đã biến tấu ra món xôi có hình thức đặc sắc hơn từ món xôi ngũ sắc nguyên bản của người Tày. Cùng tham khảo cách biến tấu món xôi ngũ sắc của người Tày như thế nào nhé!
Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu làm Xôi ngũ sắc biến tấu
- 1kg Gạo nếp
- 100gr Lá cẩm
- 100gr Lá dứa
- 200 gram Nghệ tươi
- 100gram Hoa đậu biếc (Tươi hoặc khô)
- ½ lít Nước cốt dừa
- 300gram Mít
Bước 2: Các bước tạo màu
Vo sạch gạo nếp rồi đem ngâm trong nước cho gạo nở ra. Ngâm khoảng 3 tiếng đồng hồ.
Rửa sạch nghệ tươi, cạo bỏ vỏ và đem giã nhuyễn. Sau đó đổ thêm vào 1 lít nước sạch để lọc lấy nước nghệ rồi gặn bỏ bã đi.
Lá cẩm rửa sạch rồi đem cắt khúc. Sau đó cho vào nồi với 1 lít nước lọc, đun với lửa nhỏ trong khoảng 15 phút. Lúc này, nước sẽ phai ra màu tím của lá cẩm. Lọc lấy phần nước màu tím rồi bỏ lá đi.
Lá dứa cũng rửa sạch và cắt nhỏ bỏ vào máy xay sinh tố. Đổ 1 lít nước lọc vào máy xay sinh tố rồi xay thật nhuyễn. Lọc lấy nước cốt màu xanh qua rây rồi bỏ phần bã đi.
Với hoa đậu biếc tươi, đem rửa sạch rồi cho vào nồi nước sôi chứa khoảng 1 lít nước. Đun với lửa nhỏ trong vòng 10-15 phút.
Với hoa đậu biếc khô, cho vào bát đựng 800 ml nước sôi. Ngâm trong 5-7 phút để hoa phai hết màu.
Chia gạo đã ngâm thành 5 phần bằng nhau. Mỗi phần gạo nếp ngâm riêng với từng loại nước tạo màu đã chuẩn bị. Còn phần gạo cuối cùng thì ngâm nước lạnh bình thường, không tạo màu.
Tiếp tục ngâm các phần gạo nếp trong khoảng 2-3 giờ nữa để gạo ngấm màu đẹp. Sau đó, vớt gạo ra để ráo nước rồi trộn đều 5 màu gạo nếp lại với nhau.
Bước 3: Hấp xôi ngũ sắc
Đổ xôi vào xửng hấp inox, dàn đều gạo và hấp trong khoảng 30 phút. Bạn có thể trộn gạo nếp với nước cốt dừa hoặc cũng có thể hấp xôi với nước dừa tươi để tạo độ thơm đậm đà. Xôi hấp chín sẽ dẻo thơm và thoang thoảng mùi dừa nhưng cũng không bị nhão.
Thành phẩm
Món xôi ngũ sắc dẻo thơm ăn với muối vừng rất là tuyệt vời. Có thể thêm nước cốt dừa lúc hấp để tạo vị béo ngậy và mùi thơm đậm đà hơn! Ngoài ra bạn có thể chuẩn bị thêm ít múi mít để làm món xôi mít ngũ sắc. Không những đẹp mà còn rất thơm ngon đấy!
Lưu ý khi chế biến món xôi ngũ sắc của người Tày được ngon hơn
- Bạn có thể đồ 1 hay nhiều màu xôi cùng một lần, tùy vào kích thước nồi. Có thể đồ cả 5 loại xôi trong 1 lần nếu bạn có chõ đồ xôi lớn.
- Nếu thấy xôi bị khô, bạn có thể chữa cháy bằng cách rưới chút nước lọc hoặc nước cốt dừa lên bề mặt xôi rồi tiếp tục hấp như bình thường
- Nếu ngâm gạo với nước cốt dừa thì khi xôi chín sẽ dẻo bùi và có mùi vị rất tuyệt vời.
- Nên chọn mua các loại gạo nếp cái hoa vàng thơm ngon, rất dẻo và có bán nhiều trên thị trường.
Cách làm món xôi ngũ sắc của người Tày thơm ngon chỉ với vài bước đơn giản. Hãy áp dụng ngay công thức nấu xôi này để mâm cỗ thêm hấp dẫn, ngày đầu năm thêm phấn khởi với đầy đủ sắc vị, đem lại may mắn cả năm cho gia đình bạn nhé!